Küresel vanalar, tam açık veya tam kapalı şekilde çalışacak şekilde tasarlanmıştır, bu nedenle hassas akış kontrolü gerektiren uygulamalar için pek uygun değildir. Paslanmaz çelik, pirinç, bronz veya PVC gibi çeşitli malzemelerden üretilebilen bu vanalar, kimyasallar, su, buhar ve gaz gibi farklı akışkan türlerine dayanıklıdır. Manuel kol mekanizmasıyla kontrol edilebildiği gibi elektrikli veya pnömatik aktüatörlerle de uzaktan çalıştırılabilir. Dayanıklılığı ve güvenilirliği nedeniyle endüstride kritik bir bileşen olarak kabul edilen küresel vanalar, geniş sıcaklık ve basınç aralıklarında güvenli bir performans sergileyebilir.
Küresel Vananın Yapısı
Bir küresel vana, temel olarak aşağıdaki bileşenlerden oluşur:
Gövde (Body): Vananın ana iskeletidir ve genellikle paslanmaz çelik, pirinç, bronz veya PVC gibi malzemelerden üretilir.
Küre (Ball): Akışkanın geçişini sağlayan veya engelleyen döner mekanizmadır. Paslanmaz çelik veya pirinç gibi malzemelerden yapılır.
Conta (Seal): Akışkanın sızmasını önleyen parçalardır. PTFE (Teflon), kauçuk veya diğer elastomerik malzemelerden üretilebilir.
Mil (Stem): Kolu veya aktüatörü küreye bağlayan parçadır. Paslanmaz çelik veya diğer korozyona dayanıklı metallerden yapılır.
Kol (Handle): Vananın açılıp kapanmasını sağlayan manuel kontrol koludur.
Bağlantı Elemanları: Flanş, dişli veya kaynaklı bağlantılar, vananın boru hattına bağlanmasını sağlar.
Küresel Vana Çeşitleri
Küresel vanalar tasarımına ve kullanım amacına göre farklı türlere ayrılabilir:
Tam Geçişli (Full Bore) Küresel Vanalar: Kürenin içindeki delik, boru çapıyla aynıdır. Basınç kaybı minimum seviyededir.
Kısıtlı Geçişli (Reduced Bore) Küresel Vanalar: Kürenin içindeki delik boru çapından küçüktür, bu nedenle hafif bir basınç kaybı oluşturur.
V Port Küresel Vanalar: Akış hızının daha hassas kontrol edilmesini sağlayan özel bir tasarıma sahiptir.
Flanşlı Küresel Vanalar: Yüksek basınçlı ve büyük çaplı sistemlerde kullanılır.
Aktüatörlü Küresel Vanalar: Elektrik, pnömatik veya hidrolik aktüatörler ile uzaktan kontrol edilebilir.
Küresel Vana Nasıl Çalışır?
Küresel vana, adını içindeki küre şeklindeki kontrol elemanından alır. Kürenin ortasında, sıvı veya gazın geçmesine izin veren bir delik bulunur. Vana kolu döndürüldüğünde, bu küre de döner ve aşağıdaki iki konumdan birine gelir:
Açık Konum: Kürenin içindeki delik, boru hattıyla hizalanmıştır ve sıvı/gaz serbestçe akar.
Kapalı Konum: Küre 90 derece döndürülür ve delik akış yönüne dik hale gelir, böylece akış tamamen kesilir.
Küresel vanalar genellikle iki konumlu çalışır (açık/kapalı) ve kısmi akış kontrolü için kullanılması önerilmez. Bunun sebebi, yarı açık konumda kullanıldığında conta aşınmasının hızlanmasıdır.
Küresel Vanaların Avantajları
Küresel vanalar, diğer vana türlerine kıyasla birçok avantaja sahiptir:
Hızlı Açma ve Kapama: Küresel vanalar, 90 derece döndürülerek hızlı bir şekilde açılıp kapanabilir.
Sızdırmazlık: Yüksek kaliteli contalar sayesinde mükemmel sızdırmazlık sağlar.
Dayanıklılık: Korozyona ve aşınmaya dayanıklı malzemeler kullanıldığı için uzun ömürlüdür.
Düşük Basınç Kaybı: Tam açık konumda, kürenin içindeki delik boru hattıyla hizalı olduğu için minimum direnç oluşturur.
Geniş Kullanım Alanı: Su, yağ, gaz, kimyasallar ve agresif akışkanlarla kullanılabilir.
Kompakt Tasarım: Küçük ve hafif yapıları sayesinde dar alanlara kolayca monte edilebilir.
Küresel Vanaların Dezavantajları
Her ne kadar birçok avantajı olsa da, küresel vanaların bazı dezavantajları da vardır:
Kademeli Akış Kontrolü İçin Uygun Değil: Küresel vanalar genellikle açık/kapalı pozisyonlar için kullanılır. Kısmi açma/kapatma işlemlerinde conta aşınabilir.
Yüksek Basınç Altında Zor Kontrol: Çok büyük çaplı boru hatlarında veya yüksek basınçlı sistemlerde manuel kullanım zor olabilir.
Sıcaklık ve Kimyasal Dayanıklılık: Conta malzemesine bağlı olarak bazı agresif kimyasallar veya yüksek sıcaklık ortamlarında performansı düşebilir.
Küresel Vanaların Kullanım Alanları
Küresel vanalar geniş bir endüstriyel ve ticari alanda kullanılmaktadır:
Su ve Atık Su Sistemleri: Şehir şebekelerinde, su arıtma tesislerinde ve kanalizasyon sistemlerinde yaygın olarak kullanılır.
Petrol ve Gaz Endüstrisi: Petrol rafinerilerinde, doğalgaz boru hatlarında güvenilir bir kontrol elemanı olarak görev yapar.
Kimya Endüstrisi: Agresif kimyasalların taşınmasında özel kaplamalı küresel vanalar tercih edilir.
HVAC Sistemleri: Isıtma, havalandırma ve iklimlendirme sistemlerinde akışkan kontrolü için kullanılır.
Gıda ve İlaç Sektörü: Paslanmaz çelikten üretilmiş hijyenik küresel vanalar, gıda ve ilaç üretiminde kullanılır.
Küresel Vanaların Montajı ve Bakımı
Küresel vanaların doğru şekilde monte edilmesi ve bakımı, sistemin uzun ömürlü olmasını sağlar:
Montaj Adımları:
• Vananın akış yönüne uygun olup olmadığını kontrol edin.
• Contaların düzgün yerleştirildiğinden emin olun.
• Flanşlı veya dişli bağlantıları uygun şekilde sıkın.
• Sızdırmazlık testi yaparak montajı tamamlayın.
Bakım Önerileri:
• Periyodik olarak sızdırmazlık testleri yapılmalıdır.
• Contalar ve sızdırmazlık elemanları düzenli olarak kontrol edilmelidir.
• Vananın çalışmasını zorlaştıran tortular temizlenmelidir.